Relato ‘Voa, avoa’

Voa, avoa

Guadalupe Vázquez

Teño unha avoa que me aprende a voar. Voar coas ideas.

Cóntame historias como aquela da xoaniña ou cascarrubia que, aínda que non tiña solás ningún, ao final botou a voar. Un longo voo por entre a cor verde, por entre as pedras e a terra húmida, co vento baixo as súas ás e o arrecendo a monte e a salitre do mar.

“Teño falta de terra”, di agora a avoa Benedicta, “de terra debaixo das unllas”. E a min faime rir coas súas ocorrencias. Papá, en cambio, con cara moi seria, procura buscarlle unha frase, de alivio quizais, que non chega. Será porque os seus non son nunca arranques espontáneos – pensa el – senón máis ben produto dun soliloquio coa súa conciencia.

Sabe, porque a avoa llo ten dito, que cada noite ela forza na súa memoria a imaxe do avó Andrés pero tamén a esencia daqueles campos nos que medrara envolta e que tanto traballara, coa esperanza de introducir esas lembranzas nos seus soños e facelos bonitos. De quedar atrapada naqueles momentos.

“Non teño solás”, di ela.

Ás veces, sei que chora, pero é normal. Todos o facemos algunha vez. Pero as súas son bágoas que xa son vellas, moi vellas, de trinta ou corenta anos polo menos, como ela di. E os seus ollos sempre a delatan cando o fai.

Son dunha cor gris clariña, igual ca o cabelo, mais o seu delgado rostro aínda conserva unha parte da súa beleza de antes.

Ela voa e faime voar a min, reinventando entre as dúas a palabra voar.

“Era aquel un ancián con máis trazas de pedra que de persoa. Un pobre espantallo, coma min”, di, e ri.

“Ti non es un espantallo, avoíña”, e río eu tamén.

“Si tal! Eu era feitiña de moza, sempre mo dicían. Pequeniña, pero ben feita.”

As gaivotas berran entre si no medio do silencio que queda mentres ela pensa e evoca. E o sol da tarde ilumina a cociña onde estamos, o noso lugar favorito. Ilumina as potas que colgan da parede e as restras de cebolas e allos que
penden das vigas. Tamén as filloas que quedan na mesa despois de comermos unhas cantas con cadanseu vaso de leite.

“Aquel ancián fixera rir a moitos, non sabes?” continúa ela coa vella lenda tan escoitada, “Fora un tarujo”.

Na linguaxe dela, tarujo era un pallaso, pois houbera cando ela era nena unha compañía de feirantes artistas ou artistas feirantes que facían rir á xente e levaban aquel nome de “Tarujos”.

“Fora un tarujo que viaxara por moitos lugares el só, sempre facendo rir a todo o mundo.”

Conta que o traballo daquel home consistía en facer o papel de moi torpe, dun que entendía todas as cousas do revés, provocando, así, as gargalladas do público sempre. Pero repetira aquel teatro tantos anos, visitando os mesmos lugares unha e outra vez que, ao final, xa de vello, á xente xa non lle facía graza ningunha.

“Aí vén o vello ese”, dicían, “mellor marchemos de aquí para que non nos moleste coas súas tolemias outra vez.”

“Si e, ademais”, respondían outros, “agora xa se trabuca de verdade, non é que o faga actuando; xa tería que estar retirado do traballo.”

Aquilo entristecíao moito e decidiu que era hora de volver á terra onde nacera.

No camiño, sentiu que o peito lle doía, e non só de tristeza. Entrou nunha igrexa a descansar. Alí dentro só estaban el e mailo retablo do neno Xesús no brazo da Virxe. Pero o neno non sorría.

O vello tarujo quedou mirando para o neno Xesús, tan serio. Alí sentado fronte a el, moi quedo mirando, tiña aquel ancián máis trazas de pedra que de home. E sacou do seu vello bolso as pinturas da cara. Colleu a cor branca na xema dos dedos e con moito coidado, seguindo o rito de tantos anos, aplicouna por toda a cara. Logo pintou as raias negras ao redor dos ollos, e os beizos e o nariz de encarnado, e púxose en pé diante do neno. Comezou a súa actuación como de costume, pero pronto quedou sen folgos e caeu ao chan, boca abaixo, uníndose nun abrazo coa pedra.

Cando o atoparon alí os fregueses, levárono e déronlle sepultura, pero non sería ata uns días despois que repararían en que o neno Xesús do retablo, antes sempre tan serio, agora estaba sorrindo.

“E un conto triste, avoíña”, digo eu, sentindo como me escorregan polas meixelas unhas pingas dos ollos.

“Non é triste”, di ela, “o neno Xesús está alegre; sendo así, non pode ser un final triste, non cres? E o pobre velliño descansa. A el entristecíao – e tiña medo de – deixar de traballar e de ser útil, deixar de ter terra debaixo das unllas, non sabes?”

“Podemos cambiar o final?” pido eu igualmente, e sei que me dirá que si.

No noso novo final, o vello tarujo non morre senón que os fregueses o axudan a poñerse en pé e quizais o levan voando nun globo á terra onde el nacera.

Ou bota el mesmo a voar, por que non? Como a cascarrubia do outro conto, a que voaba co vento baixo as súas ás e o arrecendo a monte e a salitre do mar, por entre a cor verde, as pedras e a terra.

A terra esa de debaixo das unllas.